ترانزیت
در یک تعریف کلی به جابجایی کالاهای گمرک نشده که از یک گمرک به گمرک دیگر منتقل می شود ترانزیت می گویند. به عبارت دیگر به کالایی که از سمت فروشنده ارسال شده اما هنوز به دست خریدار نرسیده باشد کالای ترانزیتی میگویند.
از ویژگی های ترانزیت کالا می توان به هزینه پایین آن اشاره کرد. زیرا در این روش یک محموله در هر گمرک مورد بررسی قرار نمیگیرد. بنابراین هزینههایی چون انبارداری، بازرسی کالا، هزینه پر و خالی کردن وسیله نقلیه از کالا و غیره از کل هزینه حمل و نقل کالا کسر میشود.
از آنجا که ترانزیت کالا یک فرایند بین المللی است تمام کشورها باید قانون و مقررات بین المللی ترانزیت در امور گمرکی را رعایت کنند. در این صورت به راحتی می توانند از مرز کشورها عبور و نسبت به جابجایی و حمل و نقل کالاهای مختلف از گمرک دیگر کشورها اقدام نمایند.
انواع ترانزیت بر اساس مرز گمرکی
نام دیگر ترانزیت داخلی، پاساوان است. اگر یک کالا وارد کشور شود اما به دلایل مختلف امکان ترخیص کالا و ورود به داخل بازارهای داخلی برای آن کالا وجود نداشته باشد از روش ترانزیت داخلی استفاده می شود. طبق ماده ۶۰ قانون گمرکی کشور یا به صلاح دید گمرک و یا درخواست وارد کننده، بار می تواند به گمرک دیگر در کشور منتقل شود تا تشریفات گمرکی و ترخیص کالا در آن منطقه انجام گردد. در این صورت به انتقال کالا از گمرکهای داخلی به یکدیگر ترانزیت داخلی یا پاساوان میگویند.
در ترانزیت داخلی فرایندهای اداری و پرداخت حقوق گمرکی در مقصد انجام میشود و سپس فرایند واردات کالا صورت میپذیرد. مثلا ممکن است صاحب بار، کالای خود را وارد گمرک بندرعباس کند اما ترافیک و حجم محمولهها در گمرک بندرعباس زیاد باشد. به همین دلیل وارد کننده امکان ترخیص کالا در زمان مقرر را نداشته باشد. بنابراین طبق مادهای که عنوان شد میتواند کالا را به گمرک دیگری مانند گمرک سرخس انتقال دهد تا تشریفات ترخیص گمرکی آن انجام شود. به طور کلی وقتی در فرآیند حمل و نقل، کالای گمرک نشده از گمرک یک کشور به گمرک دیگر در همان کشور حمل می شود به آن ترانزیت داخلی میگویند.
در رابطه با هزینه ترانزیت داخلی باید به این نکته توجه نمود که اگر ترانزیت داخلی به درخواست مالک بار باشد، طبق قوانین موجود خسارات احتمالی و حق بیمه وارده بر عهده خود تقاضا کننده خواهد بود. در غیر اینصورت اگر فرایند ترانزیت داخلی به درخواست گمرک انجام شده باشد پرداخت تمام هزینه ها و در صورت بروز ضرر تمامی خسارات بر عهده سازمان مذکور خواهد بود.
به ارسال کالا از یک کشور به کشور دیگر ترانزیت خارجی یا ترانزیت بینالمللی میگویند. در واقع ترانزیت خارجی به فرایند ورود و عبور کالا از یک گمرک مرزی و خارج شدن آن از گمرک مرزی دیگر اطلاق می شود. در ترانزیت بین المللی کالایی که از کشور خارج می شود به دلیل شرایط واردات، از پرداخت حقوق گمرکی، عوارض و سود بازرگانی معاف است. البته هزینههای گمرکی باید پرداخت شود. مگر این که در قراردادهای ترانزیتی که با کشورهای دیگر بسته میشود وضعیت هزینه ها به صورت دیگری مشخص شده باشد.
انواع ترانزیت بر اساس شیوه حمل بار
ترانزیت کالا به جابجایی کالا به وسیله خطوط قطار های اکسپرس یا معمولی اطلاق میشود. برای انجام فرآیند ترانزیت ریلی لازم است که هر دو کشور مجهز به خطوط ریلی باشند. بنابراین در کشورهایی که دارای مرزهای زمینی مشترک هستند و ارتباط ریلی میان دو کشور برقرار است ترانزیت ریلی بسیار رایج می باشد. به عنوان مثال در اکثر کشورهای اروپایی به دلیل مرز زمینی مشترک برای جابجایی محموله های مختلف از ترانزیت ریلی استفاده می شود. هزینه ترانزیت ریلی نسبت به روش ترانزیت دریایی و هوایی بسیار کمتر است. اما این روش برای کالاها و مقاصد خاص روش چندان موثری و معقولی نیست.
ترانزیت دریایی نسبت به سایر روش های ترانزیت قدمت بیشتری دارد. قرن های متمادی است که کشورهای مختلف برای تجارت و حمل و نقل کالاهای مختلف از روش ترانزیت دریایی استفاده میکنند. البته ترانزیت دریایی محدود به کالاهای وارداتی و صادراتی نیست بلکه صادرات موادی مانند نفت و دیگر مایعات را نیز در بر میگیرد. بسیاری از افراد نیز ترجیح میدهند برای ارسال بسته و یا اثاث و سایر محمولههای خود به کشورهای خارج از مرزهای ایران از روش حمل و نقل بین المللی ترانزیت دریایی استفاده کنند. هرچند هزینه ترانزیت دریایی نسبت به روش های هوایی کمتر است اما زمان طولانیتری تا رسیدن کالا به مقصد لازم است. به همین دلیل اگر قرار است کالایی در شرایط حساس یا در زمانی سریعتر به مقصد برسد ترانزیت دریایی روش مناسبی نمیباشد.
ترانزیت جادهای بیش از هر نوع ترانزیتی برای شرکت ها و علاقمندان به مقوله حمل و نقل بین المللی آشنا است. شاید شما هم تریلرهای ترانزیت جادهای را که در جادههای میان کشورهایی که دارای مرز مشترک هستند در حال رفت و آمد و ترانزیت کالا میباشند دیده باشید. در هر حال در صورت داشتن جاده ترانزیت در دو کشور، میتوان از این روش برای جابجایی کالاهای مختلف استفاده کرد.
ترانزیت هوایی یکی از رایج ترین روشها در حمل و نقل بین المللی محمولههای مختلف میباشد. معمولا کالاهایی که ارزش مالی زیاد و وزن و حجم پایینی دارند و همچنین نیاز است که در اسرع وقت به مقصد منتقل شود از طریق ترانزیت هوایی ارسال میگردند.